انواع سیستم اطفا حریق ساختمان
اطفاء حریق دارای سیستم های مختلفی است. بهتر است قبل از تعریف سیستم های اطفا حریق به طور کلی بدانیم اطفا حریق یعنی چه؟ اطفاء حریق در معنی عامیانه به اقدامات لازم جهت جلوگیری از گسترش حریق و خاموش کردن آن و آسیب کمتر به جان و مال افراد است. اطفاء حریق به دو دسته سیستم اطفا حریق دستی و سیستم اطفا حریق اتوماتیک دسته بندی می شود.
سیستم اطفاء حریق دستی
در سیستم اطفا حریق دستی تجهیزاتی به کار برده می شود که برای استفاده از آن ها به نیروی انسانی نیاز است و بدون نیروی انسانی عملا کاربردی ندارد. نمونه رایج تجهیزات اطفاء حریق دستی، کپسول های آتش نشانی هستند که با توجه به نوع حریق و یا کلاس آن انواع مختلفی دارند. انواع سیستم های اطفاء حریق دستی عبارتند از:
خاموش کننده های پودری (پودر خشک شیمیایی، پودر تر شیمیایی، پودر خشک)
خاموش کننده های دی اکسید کربن
خاموش کننده های حاوی ترکیبات هالوژنه
خاموش کننده های حاوی کف
توپ اطفا حریق
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک بدون دخالت انسان به وسیله تجهیزات اتوماتیک به گونه ای عمل می کند که به محض اعلام حریق به صورت خودکار فعال می شود و از پیشرفت و آسیب آتش جلوگیری کرده و در نهایت موجب اطفا حریق می شود.
انواع سیستم اطفاء حریق اتوماتیک
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک مه آب (Water Mist)
سیستم مه آب یک سیستم محافظت در برابر آتش است که از اسپری آب بسیار ریز (مثل غبار آب) استفاده می کند. قطرات کوچک آب موجب می شود تا اطفا حریق صورت گیرد. اطفاء حریق به صورت خنک سازی شعله و گاز های محیط اطراف همراه با عملیات تبخیر صورت می گیرد.
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک ورتکس (Vortex)
سیستم ورتکس، به صورت ترکیبی از گاز نیتروژن و مه آب عمل می کند. سیستم اطفاء حریق اتوماتیک بدین صورت عمل اطفاء را انجام می دهد که آب در اثر فشار نیتروژن به ذرات بسیار ریز (۱۰ میکرونی) تبدیل شده و بعد از ترکیب با گاز نیتروژن، از نازل خارج می شود. این سیستم هیبریدی (ترکیبی) آب و گاز به طور همزمان آتش را مهار و خنک می نماید. بدین صورت که ذرات آب موجب خنک شدن حریق، نیتروژن موجب کاهش میزان اکسیژن و اطفاء حریق می شود.
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک ورتکس
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک گازی هالون (Halon)
در این سیستم اطفا حریق از انواع گاز های مختلف استفاده می شود. معمولا در دیتاسنترها کاربرد دارد. از زیر مجموعه های آن می توان گازهای Fm 200، Co2، IG ، Novec1230 را نام برد.
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک گازی هالون
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک آبی اسپرینکلر (Sprinkler)
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک آبی به سیستم آب پاشی که در سقف تعبیه شده گفته می شود که به مهار آتش کمک می کند. جهت استفاده از سیستم اطفاء حریق آبی، شبکه لوله کشی سقفی یا دیواری در محل نیاز است. از این سیستم اطفا حریق در پارکینگ، مخازن نگهداری سوخت، انبار، هتل و غیره استفاده می شود. اصلی ترین تجهیز مورد استفاده در این سیستم اسپرینکلر می باشد.
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک آبی اسپرینکلر
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک پودری یا ذرات معلق آیروسل (Aerosol)
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک آیروسل بر پایه گاز و پودر عمل می کند. زمانی که سنسور ها دود را شناسایی کردند، کپسول آیروسل فعالیت خود را آغاز می کند و به صورت مه ذرات ریز جامد (قطر کمتر از ۱۰ میکرومتر) را بر روی آتش پخش کرده و موجب اطفای حریق می شود.
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک پودری یا ذرات معلق آیروسل
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک فوم (Foam)
در سیستم اطفاء حریق فوم برای اطفای حریق، آب و فوم با هم ترکیب شده و از طریق نازل های لوله کشی شده خارج می شود و سیستم اطفاء حریق اتوماتیک فوم روی سطح مایع در حال اشتعال قرار می گیرد و مانع از ورود هوا به آن و در نهایت موجب اطفای حریق می گردد. لازم به ذکر است آیروسل نسل قدیم با استفاده از ذرات پودر و آیروسل نسل جدید با استفاده از گاز، اطفا حریق را انجام می دهد.
روش های اطفاء حریق
اطفا حریق دارای 3 روش است اما برای درک بهتر این روش ها بهتر است مثلث حریق را نیز توضیح دهیم. احتمالا اصطلاح مثلث حریق را در مباحث اطفا حریق شنیده باشید. حریق از سه ضلع سوخت، حرارت و اکسیژن تشکیل شده است. که این سه ضلع برای ایجاد و استمرار حریق لازم است و در صورتی که یک ضلع حذف شود حریق رو به خاموشی می رود و اطفاء حریق صورت می گیرد. در نتیجه با توجه به مثلث حریق از سه طریق می توان اطفا حریق انجام داد:
اطفاء حریق از طریق سرد کردن حریق (قطع ضلع حرارت): برای اطفا حریق درجه حرارت را به زیر نقطه اشتعال می رسانند و از این طریق موجب اطفای حریق می شوند.
اطفا حریق از طریق خفه کردن حریق (قطع ضلع اکسیژن): جهت اطفا حریق، اکسیژن محیط را به حدی کاهش می دهند تا از گسترش و ادامه آتش سوزی جلوگیری شود. عملیات تقلیل اکسیژن را می توان با گاز های خنثی، از قبیل گاز کربن دی اکسید انجام داد.
اطفا حریق از طریق مانع شدن یا از بین بردن مواد قابل اشتعال (جداسازی): در حریق ناشی از مایعات و گاز ها با بستن شیر اصلی مواد قابل اشتعال از بین رفته و از ادامه اشتعال جلوگیری می شود و اطفا حریق صورت می گیرد. در واقع مواد اطفای حریق یا مواد سرد کننده آتش هستند یا مواد خفه کننده و یا مواد رقیق کننده هوا می باشند.
سیستم اطفا حریق اتاق سرور (Servsr Room) یا مرکز داده (Data Center)
اگر یک مرکز داده یا IT را اداره می کنید، احتمالاً برای جلوگیری از آسیب های ممکنه در کارتان از سیستم های مختلفی مانند تهویه مطبوع قدرتمند گرفته تا منبع تغذیه بدون وقفه یا یک ژنراتور پشتیبان اضطراری و یا یک سیستم اطفا حریق اتاق سرور استفاده می کنید.
همانطور که می دانید، آب و الکترونیک با هم مخلوط نمی شوند. از آنجا که مرکز داده شما احتمالاً مملو از رایانه، هارد دیسک و سایر تجهیزات حساس است، برای محافظت از سرمایه خود جهت اطفاء حریق احتمالی به چیزی غیر از آب پاش های معمولی نیاز دارید.
در گذشته، هالون یکی از گزینه های اصلی برای مهار آتش به جای آب بود، اما هنگامی که مشخص شد با استفاده از هالون ازن آسیب می بیند، از چرخه استفاده خارج شد. سیستم های اطفا حریق هالون موجود مجاز به استفاده هستند، اما برای نصب جدید آن باید از یک عامل خاموش کننده جایگزین استفاده کرد.
بهترین گزینه نصب سیستم اطفاء حریق عوامل پاک کننده هستند. این یک سیستم گازی است که یا با کاهش اکسیژن شعله های آتش یا گرما کار می کند. مهمترین مزیت عوامل پاک کننده این است که هیچ پس مانده ای باقی نمی گذارند و به آن ها اجازه می دهد بدون اینکه به تجهیزات IT شما آسیب برساند، شعله های آتش را سرکوب کنند.
چند عامل پاک کننده مناسب برای استفاده در مراکز داده وجود دارد. به طور کلی اطفا حریق در اتاق های سرور از طریق سیستم اطفاء حریق fm200 و آیروسل صورت می گیرد که آیروسل نسبت به سیستم اطفا حریق fm200 از اهمیت خاصی برخوردار بوده و می توان از سیستم اطفا حریق گاز های بی اثر، سیستم اطفا حریق Co2، سیستم اطفا حریق Novec1230 نیز استفاده کرد.
سیستم اطفا حریق سقفی
معروف ترین و مشخص ترین سیستم اطفا حریق سقفی، اسپرینکلر است. اسپرینکلر یک شبکه لوله کشی است که در سقف نصب شده است و هنگام آتش سوزی فعال می شود.
طراحی سیستم اطفاء حریق ساختمان
امروزه خطرات ناشی از حریق بر کسی پوشیده نیست. به همین دلیل سیستم اطفا حریق ساختمان ها از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین سازمان نظام مهندسی آیین نامه ای جهت اطفا، حریق ساختمان تنظیم کرده است. برخی از نکات آن به صورت زیر است: به طور کلی باید در هر طبقه از ساختمان یک فایر باکس (جعبه آتش نشانی)، سیستم اطفا حریق اسپرینکلر و کپسول آتش نشانی وجود داشته باشد.
